Lammert's Weblog

Na de lange reis en enerverende nacht val ik rond een uur of tien in de ochtend in diepe slaap. Even wat inhalen lijkt het lichaam wel te denken. Om een uur of vier staan er mensen buiten. De akim van het dorp (zeg maar de plaatselijke burgemeester) vraagt of ik thuis ben. Er is een televisieploeg uit Almaty overgekomen die een interview wil houden met deze zonderlinge Nederlander.

Nu is het niet de eerste keer dat de televisie langskomt, maar meestal weten we het wel van te voren. Chabar (de Kazachstaanse Van Gewest tot Gewest) is in 2002 al een paar keer langs geweest om onze toeristische activiteiten te filmen en een maandje geleden was er een televisieploeg van een andere Kazachstaanse zender om ons eerste kalf van een Nederlandse stier vast te leggen. Helaas lukte dat toen niet vanwege de weersomstandigheden. Maar nu stond het zware geschut voor de deur. Een afvaardiging van “Pjervei Kanal” (Russisch voor “het eerste kanaal”), het belangrijkste Russische televisiestation dat je een beetje zou kunnen vergelijken met de BBC. Pjervei Kanal zendt uit van Wladiwostok tot de Poolse grens, en van Nova Zembla tot de grens met Afghanistan.

Deze mensen zijn bezig met een reportage over de tulp die in vroeger tijden vanuit Kazachstan via Turkije naar Nederland is gekomen. Zij waren verrast te horen dat er nu een Nederlander terug was gekomen om Nederlands rundvee te introduceren. Nederland is—ook hier—vooral bekend vanwege zijn tulpen en zijn zuivelproducten dus dit was een te mooi toeval om niet in de reportage mee te nemen. En dan natuurlijk daarbij het romantische verhaal van de twee geliefden die elkaar bij toeval vinden en hun geluk in Kazachstan gaan beproeven.

En daar sta je dan, met de slaap nog in de ogen, het haar snel uitgekamd en in de haast uit de kast een paar kleren uitgezocht om vervolgens met een grote microfoon onder de snufferd de Russische vragen te beantwoorden. Oh ja, en of ik ook in het Russisch een paar vragen wilde beantwoorden, want dat stond zo goed om te laten zien dat ik echt geïntegreerd was met de lokale bevolking.

De uitzending is donderdag over een week. Ik ben benieuwd. We krijgen een gemonteerde videoband opgestuurd, zodat belangstellenden in Nederland het later nog eens kunnen nazien.

Was ik de vorige keer er nog vast van overtuigd dat in het vervolg met KLM zou reizen, de absurd hoge prijs die ze durven te vragen voor een ticket wanneer je langer dan een maand in Kazachstan verblijft heeft mij nu toch weer anders doen besluiten. Dus mijn Flying Dutchman card blijft voorlopig even ongebruikt omdat ik weer eens met Lufthansa vlieg.

Er is een groot nadeel aan de Lufthansa vlucht: je moet er zo vroeg je nest voor uit. Daar is nu zelfs geen sprake van. De schipholtaxi die mij ‘s ochtends naar de luchthaven brengt is er al om half vier. Ik ben dus maar niet gaan slapen en heb deze tijd gebruikt om mijn spullen in te pakken. De schipholtaxi is zo vroeg, omdat een medepassagier al vroeg moet vertrekken. Heb ik in ieder geval voldoende tijd om op Schiphol mijn bagage in te checken en nog even met Elmira te bellen dat ik er aan kom.

De vlucht van Amsterdam naar Frankfurt gaat in een toestel van Lufthansa met de oude indeling. Dat wil zeggen dat er de grijze stoelen in staan met voldoende beenruimte waarmee ze in het verleden zoveel reclame hebben gemaakt. De vlucht vanaf Frankfurt gaat in een ander toestel. Deze hebben ze waarschijnlijk overgenomen van een failliete maatschappij—ik hoop tenminste niet dat dit hun nieuwe indeling wordt—want de stoelen staan opeen gepakt met nauwelijks beenruimte voor mij. Gelukkig is de plek naast mij nog vrij en kan ik daardoor schuin gaan zitten. Niet echt een ideale houding, maar het gaat.

En toch is het niet nodig dat Lufthansa haar stoelen op deze manier indeelt. In het toestel zijn zeker 50% van de zitplaatsen leeg, en ik heb—afgezien van de Air Astana vlucht—nog nooit een vlucht naar Kazachstan meegemaakt waarbij alle stoelen bezet waren.

In Kazachstan gaan de dingen ongewoon snel. Ik beland bijna vooraan de rij met wachtenden voor de paspoortcontrole en ben daar dus vlot doorheen. Net als ik naar de bagageband loop zie ik mijn blauwe tas met rode kofferriem voorbij komen. Ik neem een kort sprintje en vis de reistas nog net op tijd van de band voor hij weer op zijn rondje achter de couliezen verdwijnt. Achter de glazen schuifdeur staat Ruslan mij al op te wachten waardoor we om half elf ‘s avonds op ons logeeradres zijn. En dat is weer een voordeel boven KLM. Die vlucht komt pas in de nacht aan.

Ik heb zojuist mijn dagelijkse telefonische contact met Elmira gehad. Het is in het zuiden van Kazachstan tropisch warm. De thermometer staat op 34 graden. Dit is in schril contrast met de temperaturen in de afgelopen winter. Het is bijna niet voor te stellen dat ik nog geen twee maanden geleden op dezelfde plek met een pikhouweel in ijsbergen van meer dan een meter heb staan te hakken om een weg te banen voor onze auto.

Het zijn de geneugten van een landklimaat waarbij de overgang tussen winter en zomer zeer scherp is. Gedurende april en mei kan er nog wel een tijdelijke omslag plaatsvinden. Voordat de zomer definitief zijn intrede doet zijn er dan nog periodieke heftige regenbuien en dagen van lagere temperaturen. Ik mag zelf binnen een paar dagen aan den lijve ondervinden hoe de weersomstandigheden daar zijn.

Mijn aanwezigheid in Nederland zit er bijna op. Het visum is binnen, het ticket gekocht en bijna niets kan mij nog weerhouden om komende zaterdagochtend op het vliegtuig naar Kazachstan te stappen. Als altijd was het ook nu weer een verrassing met welke maatschappij te vliegen. KLM blijkt voor vluchten langer dan een maand een beduidend hogere prijs te rekenen dus het wordt weer eens een keer Lufthansa. Dat heeft in ieder geval als voordeel dat ik in de avond aankom in plaats van diep in de nacht. Bovendien is er nu het voordeel dat Kazachstan geen zomertijd meer heeft waardoor ik een uur vroeger aankom dan gebruikelijk. 10:15 in de avond dus dat moet wel lukken.

Elmira zelf komt mij niet ophalen. Onze Knufsik is inmiddels dusdanig gegroeid dat een dergelijke lange reis lastig wordt. Bovendien is het onhandig wanneer je halverwege in de trein plotseling merkt dat de kleine het daglicht voor het eerst wil aanschouwen. In plaats daarvan komt Ruslan me met de trein ophalen uit Almaty.

Bussen rijden er op het traject Shymkent Almaty praktisch helemaal niet meer. De afgelopen winter heeft diepe sporen nagelaten—letterlijk wanneer we kijken naar de grote gaten die in het wegdek gevallen zijn. Elmira is de afgelopen tijd een paar keer over de centrale weg naar Boerne geweest en volgens haar is het één grote slalom wedstrijd. Slecht nieuws dus voor de buseigenaren, goed nieuws voor de spoorwegen.

Zoals gebruikelijk gaat er weer zo’n 20 kilo bagage mee, deze keer met name babykleertjes van mijn zus, presentjes van deze en gene en natuurlijk de onvermijdelijke zakken honingdrop. Want je kunt rustig zeggen dat ik inmiddels een paar dropverslaafde Kazachen in mijn familie heb.

In Kazachstan word je geleefd door de omstandigheden. Dat geldt ook voor het eten dat je voorgeschoteld krijgt. Gisteren heeft Elmira drie bevroren kippenpoten gekocht. Eén is overgebleven omdat die niet in de pan paste. Die poot is gisteravond in het vriesvak van de koelkast gelegd maar vanochtend bleek dat de koelkast—die gisteren pas opnieuw aangeschakeld is—de winter niet heeft overleefd. Gelukkig is de buitentemperatuur maar enkele graden boven nul en staat de koelkast in een onverwarmd bijgebouw, maar het is toch zaak de kip snel te verorberen. Voor vandaag staat dus weer kip op het menu.

We bladeren wat in het kookboek en vinden een recept van kalkoenfricassee in paprikaroom. De foto ziet er goed uit, en de meeste ingrediënten hebben we. De reepjes kalkoenfilet vervangen we door het vlees van onze kippenbout. Het is bovendien een recept dat vrij snel klaar te maken is, 20 minuten volgens het kookboek.

Het vlees wordt van de poten gesneden. Onze recent aangeschafte keukenmessenset komt goed van pas. Elmira en ik hebben wat discussie over welke stukken wel en niet gegeten zullen worden. Onder “vlees” verstaan Kazachen zo ongeveer alles wat niet te hard is om een kunstgebit op stuk te bijten. Als Nederlander hanteer ik een wat andere definitie waardoor we besluiten de stukken vel en vet die normaal mee de pan in gaan deze keer maar bij het hondevoer te doen. Heeft Juliëtta ook eens een feestmaal.

Er is maar weinig room voorhanden waardoor we dat aanvullen met roomboter. De resulterende saus is daardoor wel wat vet, maar de smaak is er niet minder om. Een beetje fine-tunen van de specerijenhoeveelheid en dit recept zou niet misstaan in een restaurant. Ook mijn schoonmoeder die vandaag terug is uit de bergen vindt het een delicatesse. Heel wat anders dan die standaard gekookte deeg en vleesballetjes en aardappelsoep die de Kazachse keuken in het algemeen voorstelt.

Zeker een recept om nog eens voor te schotelen.

De specerijen zijn binnen en dus moet ik beginnen met mijn kookkunsten te vertonen. Dat is nogal lastig, want veel voedselvoorraad houden ze hier in Kazachstan niet aan. Voor de meeste recepten die in het kookboek staan zijn ingrediënten nodig die niet op voorraad zijn. Daarom zoek ik op www.kiprecepten.nl naar een eenvoudig kiprecept met zaken die wel voorhanden zijn. Het wordt kippenbout met appel. De amandelen uit het recept vergeet ik gemakshalve maar even, die hebben we niet.

De kippenbouten die Elmira zojuist heeft ingekocht hebben elk het formaat van een volledige Nederlandse kip. Het meest hoogwaardige kippenvlees wordt hier duidelijk niet verkocht. De bouten lijken meer op de resten van uitgerangeerde overjarige legbatterijkippen. Het recept gaat uit van 4 bouten, maar er passen maar twee in de pan. Dat is bij dit formaat poten ook ruim voldoende voor een maaltijd voor vier personen.

Het eerste probleem doemt op. De poten zijn diepgevroren en over een paar uur willen we al gaan eten. Fatsoenlijk ontdooien en zout en specerijen voldoende in de poten te laten trekken zal betekenen dat we vandaag niet meer kunnen eten. We besluiten het erop te wagen en te hopen dat de smaakmakers in de korte tijd nog voldoende hun weg tot het binnenste weten te vinden. We volgen nauwkeurig het recept, voegen na 40 minuten de appelschijfjes en kaneel toe. Nog tien minuten en dan kunnen we eten.

Riiinnnnggg, de radiotelefoon gaat. De twee knechten op de boerderij hebben ruzie gekregen om het een of ander en één van hen heeft het voor gezien gehouden. Hij is nu lopend op weg naar huis. Dat is uiteraard niet de bedoeling en Ruslan gaat met de jeep op pad om de knecht op weg naar huis op te pikken en weer naar de boerderij terug te brengen. Niet veel later arriveert mijn schoonvader. Ook hij wil zich graag bemoeien met de problemen op de boerderij. Of Elmira hem met de auto niet even kan brengen naar de waterkrachtcentrale, vanaf daar zal hij wel verder naar de boerderij lopen.

Al met al lopen de tien minuten nogal uit en vijfenvijftig in plaats van tien minuten sudderen de appeltjes tussen de kippenpoten voordat ze opgediend worden. Hier en daar is het geheel aan de pan vast blijven plakken, maar gelukkig nog niet echt aangebrand. Wel zijn de poten flauw, het zout en de specerijen hebben hun werk niet goed kunnen doen. De appelschijfjes zijn wel lekker geworden. Een goed idee om in het vervolg de kippenpoten wat vroeger te kopen en te laten ontdooien. Maar ja, dit was ook mijn eerste experiment.

Vandaag gaan we proberen de boerderij te bereiken. Door de regen van de afgelopen dagen is de weg modderig en zelfs met de jeep is het nu lastig om omhoog te komen, maar één van de koeien heeft dringend medicijnen nodig en Elmira is binnen het gezin degene die meestal de medicijnen toedient. Bovendien is het een mooie gelegenheid om voor het eerst de kalfjes te aanschouwen die met Nederlands sperma ter wereld gekomen zijn.

Achterin de Oeazik ligt 500 kilo voer voor de varkens en meststieren dat vanochtend ingekocht is en mee naar de boerderij moet. Daardoor zijn er maar twee stoelen vrij. Elmira zoekt een plekje op de balen voer en Ruslan zet zich achter het stuur. Ik zit ernaast met de medicijnen en fototoestel in een tas.

Het eerste stuk van het normale pad de bergen in is onbegaanbaar vanwege de modderstromen. Daarom nemen we een alternatieve route die over het terrein van het voormalige scouting centrum leidt. Daarna begint het geglibber. Ondanks de vierwiel aandrijving kan de jeep maar nauwelijks grip krijgen op de gibberige bodem. De ondergrond is nog bevroren en daarop ligt een laagje van een paar centimeter modder. Het is ware tovenarij om op het pad te blijven en niet vast komen te zitten in één van de oude diepe ingesleten sporen. Zo’n 300 meter voor de boerderij wordt de weg te slecht om nog verder te gaan. De jeep wordt gekeerd zodat dat straks in het donker niet meer hoeft en wij lopen het laatste stuk over het glibberpad naar de boerderij. Ruslan zal vanaf daar met de tractor terugrijden naar de jeep om het voer op te halen. Het is inmiddels licht gaan motregenen en ik stop mijn camera diep in mijn binnenzak om hem niet nat te laten worden. Elmira heeft duidelijk meer moeite dan normaal om deze helling te nemen, maar wat wil je met een baby van 7 maanden aan boord. De meeste vrouwen in Nederland zijn dan al bijna toe aan hun zwangerschapsverlof en toeren alleen nog rond in hun auto om babykleertjes in te kopen. Ik ken weinig die dan nog over glibberige bergpaadjes door weer en wind een boerderij proberen te bereiken om daar ziek vee te helpen.

Op de boerderij wordt de schade door de uitzonderlijke sneeuwval direct duidelijk. De hooischuur is een dikke maand geleden ingezakt onder het pak van anderhalve meter sneeuw en er rest nu weinig meer dan versplinterd hout, en scherven golfplaat. De meeste materialen zijn al weggehaald om de pakken hooi die in de hooischuur lagen opgeslagen in een andere schuur veilig te kunnen stellen. Het zal de nodige moeite en geld kosten om de schuur weer op te bouwen. De andere gebouwen die nu als stal dienst doen voor de koeien, paarden, varkens en schapen zijn te laag om daar voldoende hooi in op te slaan, dus dat is geen alternatief.

Sinds ik voor het laatst afgelopen oktober op de boerderij ben geweest is wel het nodige veranderd. De stal waar de koeien staan heeft nu een verharde vloer en de koeien staan ongeveer zoals in een Nederlandse grupstal opgesteld achter een centrale voederbak. De overgebleven varkens liggen in hun eigen afgeschutte domein waar ze door het rijkelijk toegediende voer moddervet geworden zijn. Ook in de stal waar de kalveren en de zwakkere dieren staan zijn nu afgeschutte compartimenten met eigen voederbak.

Het eerste kalf van Nederlandse origine dat de naam Mieshke heeft gekregen huppelt om ons heen. Hij is eerst wat schichtig, maar dat verandert snel. Het kost nogal wat moeite om hem rustig op een plaats te krijgen waar ik een foto van hem kan nemen.

Het houdt op met zachtjes motregenen en de regen begint met bakken uit de hemel te vallen. Het is inmiddels donker geworden en we zullen door de blubber onze weg terug naar de oeazik moeten vinden. Het alternatief is om in bergen te overnachten, maar morgenvroeg moet room verkocht worden. Daarom besluiten we toch terug te gaan. Ruslan zal met de tractor tijdens onze glibberwandeling achter ons aanrijden met de melkbus met room en om ons bij te lichten. Er kunnen geen drie mensen in de tractor zitten, dus Elmira en ik lopen en glijden terug naar de jeep.

Onze reparaties van afgelopen zomer hebben hun effect gehad. Ondanks de stromende regen is het nu droog in de jeep door het nieuwe tentdak. Nadat Ruslan de tractor aan de kant van het pad gestald heeft om er morgen mee terug naar de boerderij te gaan, rijden we terug naar Zhabagly.

Eén van de meest verbazende zaken in Kazachstan is de postbezorging. Ik heb al heel veel zaken per post naar Kazachstan gestuurd, en alles is tot nu toe aangekomen. Dat is in veel landen wel anders. Van de post die Elmira naar haar vriendin in Rusland stuurt komt gemiddeld maar eenderde aan. De rest verdwijnt, waarschijnlijk geopend door malafide postwerknemers op zoek naar geld of kostbaarheden. In Kazachstan heb ik nooit dergelijke problemen meegemaakt.

Vlak voor mijn vertrek eind februari heb ik op het postkantoor een pakket met 10 kilo goederen afgegeven. Verzenden van spullen per post kost ongeveer 5 euro per kilo en komt meestal binnen twee weken aan. Het is een handige manier om niet te zware omvangrijke spullen naar Kazachstan te vervoeren zonder dat ik het in mijn vliegtuigbagage hoef mee te sjouwen. Vandaag is het pakket aangekomen op het postkantoor in Wanovka.

Omdat de lokale postbesteller grote poststukken niet kan vervoeren—hij doet alles lopend—moeten pakketten afgehaald worden op het centrale postkantoor. Toen Elmira en Ruslan vanochtend voer inkochten zijn ze ook even langs het postkantoor gegaan om te informeren of het pakket al binnen was. Dat bleek zo te zijn, maar omdat Elmira haar identiteitskaart niet bij zich had om zich te legitimeren, rijden we nu met zijn tweeën nog een keer naar Wanovka om het pakket op te halen.

De dame achter het bureau is in de vijftig, en ze ziet eruit alsof ze in het postkantoor geboren is. Rond haar zijn vellen postzegels, vele formulieren en nog te verzenden brieven opgestapeld. Handig vist ze een ontvangstformulier uit de stapels voor Elmira om in te vullen. Onderwijl wijst ze mij waar ik het pakket uit het magazijn kan halen. Ze is zelf wat slecht ter been, vandaar. In het magazijn liggen drie postzakken met in elke zak een groot pakket. Aan elke zak hangt een label met de adresgegevens van de ontvanger. Die van ons is dus gemakkelijk te vinden.

Ik sjouw de zak terug naar het bureau waar de postdame de gegevens van Elmira’s identiteitskaart controleert met de gegevens op het label. Vervolgens wordt een broodmes onder uit een bureaula gevist en de verzegeling om de zak wordt doorgesneden. De gegevens op het verzenddocument dat op de doos is geplakt worden nog eens gecontroleerd—deze dame gaat zeker niet over één nacht ijs—en ze vraagt een andere medewerkster of ze het gewicht wil controleren. Op het verzenddocument staat een gewicht van 9840 gram, maar de doos is aan de zijkant wat beschadigd en ze wil zeker weten dat er niets uit gestolen is. De doos gaat daarom als laatste check ook hier op de weegschaal. 9835 gram geeft het nieuwe digitale apparaat aan. Alles is OK, het pakket mag mee naar Zhabagly.

Het ontvangen van een pakket is elke keer weer een klein Sinterklaasfeest. Uiteraard weet ik wel wat er in zit, maar voor Elmira en huisgenoten is het een verrassing. Het grote dekbed dat ik er in gestopt heb valt in de smaak. De zelfgemaakte Kazachstaanse dekens zijn loodzwaar. Lichte en toch warme dekbedden zoals in Nederland zijn hier niet te koop, dus dit tweepersoons dekbed komt als geroepen. De citruspers is een krijgertje en stond al een tijdje op het verlanglijstje van Elmira. Helaas zijn er nu geen sinaasappels om hem direct uit te proberen. Een paar kookboeken, de broodnodige drop en een plastic zak met een assortiment specerijen.

Losse specerijen zijn hier in Kazachstan moeilijk te krijgen. Ze kennen hier wel de standaard specerijen zoals gemalen zwarte peper en kaneel, maar verder zijn specerijen alleen te krijgen als voorgemengde mixen voor soep of vlees. En die mixen voldoen niet echt aan de Nederlandse smaak. Ik heb in Nederland de meest gangbare specerijen gekocht om hier in Kazachstan uit te proberen. Daar hangt wel mijn belofte aan vast dat ik zal gaan koken zodra de specerijen binnen zijn, dat wordt dus nog wat!